ดอกไม้ในจิตใจ
ดอกไม้ในจิตใจ
ลองนึกเล่น ๆ ก็จะเห็นว่า ดอกบัวเกี่ยวข้องกับคนไทยอยู่มาก
ลองนึกจริง ๆ ก็ยิ่งเห็นว่า ดอกบัวนั้นเป็นดอกไม้แห่งวัฒนธรรมประเพณีของคนทั้งทวีปเอเชีย
ดอกบัวเกี่ยวข้องกับคนมาตั้งแต่เมื่อไหร่
ถ้าไม่อ้างตำนานหรือเรื่องเล่าต่อ ๆกันมา เราจะพบว่าดอกบัวเกี่ยวข้องกับคนมานับพันปี
หลักฐานที่ค้นพบในหุบเขาอินดัส ยืนยันการเกี่ยวข้องกับคนด้วยรูปเทพธิดาอารยัน ซึ่งมีเครื่องประดับผมเป็นดอกบัว
ศิลปะวัตถุชิ้นนี้มีอายุไม่ต่ำกว่า ๓,๐๐๐ ปี
แสดงให้เห็นว่า ดอกบัวได้ครอบครองประวัติศาสตร์วัฒนธรรมของชาวเอเชียมาเป็นเวลานานมากทีเดียว
วิลเลียม วอร์เรน (ใครก็ไม่รู้) เกิดความสงสัยถึงการเอาดอกบัวมาใช้ในรูปแบบต่าง ๆ ซึ่งอยู่กับความคิดที่แตกต่างกันไปตั้งหลายอย่างของมนุษย์ ก็เลยทำการค้นคว้าไปตามประสาอยากรู้ อยากเข้าใจ
พบว่าดอกบัวถูกนำไปใช้เป็นสัญลักษณ์แห่งความมั่งคั่ง สมบูรณ์ และความสวยงาม
ช่างศิลป์นำดอกบัวมาใส่เป็นลวดลาย ในเครื่องลายครามพระราชวังหรือเจดีย์
ศาสนานำดอกบัวมาใส่ไว้ในประเพณี
นักปรัชญาหรือกวีเอาดอกบัวมาใส่ในผลงานของพวกเขา
เภสัชกรเอาดอกบัวมาใส่ในยา
คนรักสวยรักงามเอาดอกบัวมาทำเครื่องสำอาง และถ้าจะค้นต่อไปคงจะพบบทบาทของดอกบัวอีกมาก
เป็นความจริงอย่างที่ใคร ก็ไม่รู้คนนั้นสงสัยและค้นหาคำตอบ จะเห็นได้ว่าในบทกวี ซึ่งแสดงการเดินทางของโอดิสซี่ ซึ่งโฮเมอร์กวีชาวกรีกเขียนเอาไว้ตั้งหลายร้อยปี ได้เล่าถึงการเดินทางไปพบชนเผ่าหนึ่ง ซึ่งใช้ดอกบัวเป็นอาหาร
แต่เรื่องนี้ถูกลืมไปชั่วระยะเวลาหนึ่ง
กระทั่ง อัลเฟรด ลอร์ดเทนนีสัน จับบทกวีนี้มาเขียนขึ้นใหม่
โดยกล่าวถึงหญิงสาวผิวสีน้ำตาลผู้มีดวงตาแจ่มใส และกินเมล็ดบัวเป็นอาหาร
เรื่องนี้มีการอ้างถึงนิยายชุดหนึ่งซึ่งมีอยู่ในประเทศไทยด้วย
นี่เป็นการแทรกตัวเข้าไปในบทกวีของดอกบัว
คนอียิปต์โบราณมีความเชื่อว่าโฮรัส เทพเจ้าแห่งดวงอาทิตย์ เป็นต้นกำเนิดของดอกบัวพันธุ์โลตัสบัด จึงนำดอกบัวพันธุ์นี้มาใช้ในงานพิธีกรรมต่าง ๆมาก
และยังถือว่าน้ำจากดอกบัว คือความ อุดมสมบูรณ์ เปรียบได้กับแม่น้ำไนล์ และถือว่าดอกบัวเป็นดอกไม้ที่มีมนต์ขลังมีเสน่ห์ดึงดูดใจพวกเขาได้อย่างมาก
ดอกบัวมีชื่อทางพฤกษศาสตร์ว่า เนลัมเนียม สเปเชียสซั่ม มีคุณประโยชน์อยู่ในตัวของมันเองมากมาย
รากบัวเอามากินดิบ ๆ ก็อร่อยดี หรือแม้แต่ จะเอามาปรุงอาหารคาวหวาน
เหมาะสำหรับบำรุงคนแก่ คนป่วย เพราะมันเป็นอาหารประเภทแป้งที่ย่อยง่าย
ใยบัว เอามาทำไส้ตะเกียงน้ำมันก๊าดได้อย่างวิเศษ
ใบบัว เอามาห่อของได้
เมล็ดบัว เชื่อมกับน้ำตาลเป็นของหวาน หรือกินดิบ ๆ หรือแม้แต่เมล็ดแก่ตากแห้ง บดเป็นผงเพื่อทำยารักษา และบำรุงได้
เกสรตัวผู้ นำมาตากแห้งทำเป็นเครื่องสำอาง ทำแป้งและน้ำหอมได้อย่างดี
สมัยก่อนใช้กลีบบัวตากแห้งชงน้ำดื่มสำหรับพระ แต่ต่อมาใบชาจึงเข้ามาแทน
คนจีนใช้เมล็ดบัวพิสูจน์ความเค็มของน้ำว่าเพียงพอหรือยัง
ถ้ายังเค็มไม่พอเมล็ดบัวจะจม ถ้าเค็มพอแล้วเมล็ดบัวจะลอย
คนเกาหลีเปรียบดอกบัวว่าเป็นลูกสาวพระอาทิตย์และเป็นสัญลักษณ์ของการพูดจา
ญี่ปุ่น ถือเอาดอกบัวเล็ก ๆ พันธุ์หนึ่ง มาเป็นแบบอย่างการประดิษฐ์ดอกบัวเงิน ดอกบัวทอง และเป็นดอกไม้สูงค่ามาแต่โบราณกาลจนปัจจุบัน
สมัยสุโขทัย นางนพมาศสร้างกระทงด้วยใบตองเป็นรูปดอกบัวและลอยลงไปในวารี เกิดประเพณีลอยกระทงขึ้นมาจนบัดนี้
ปรัชญากังฟู สอนผู้ชายให้เป็นชายเต็มตัว และมีความดีงามประดุจดอกบัว
พระพุทธศาสนามีดอกบัวรองพระบาทพระพุทธเจ้าเมื่อประสูติจนกระทั่งการประทับนั่งหรือยืน
พระพุทธเจ้ายังเปรียบมนุษย์เป็นได้อย่างดอกบัว ๔ เหล่า
ดอกบัวยังเป็นตัวแทนของความเคารพสักการะ
ทุกครั้งที่มีการไหว้บูชาพระ และเปรียบเทียบดอกบัวว่าเป็นเหมือนกับสิ่งที่แสดงความสงบทั้งทางร่างกายจิตใจ และเป็นสมาธิที่ลึกซึ้ง
ความแตกต่างทางด้านภาษา ประเพณี ของคนในเอเชียแต่ละชนชาตินี้บอกเหตุให้เข้าใจได้ว่า ไม่มีใครรู้เลย ชาติใดภาษาใดจะมีความแจ่มชัด ในอำนาจแห่งมนต์ขลังของดอกบัวซึ่งเข้าไปในจิตใจได้มากกว่ากัน
แต่ที่แน่ ๆ บ้านผมเป็นเมืองดอกบัว
อุบลราชธานีไงครับ
บอกไม่ถูกว่า ดอกบัวซึมซับอยู่ในจิตใจมากแค่ไหนจริง ๆ
งานเขียนของคุณอาอำพล เจน … จากหนังสือแปลก ฉบับที่ 547
วันที่ 19 สิงหาคม 2529
————————————————————————